Publicidade
A festividade do nadal é unha festa de carácter cristiá que conmemora o nacemento de Xesús de Nazaret.
Tanto a Igrexa Católica como as Igrexas Protestantes e a maioría das Igrexas Ortodoxas celébrana o 25 de decembro, mais hai outras igrexas orientais que a celebran o 7 de xaneiro, xa que non aceptan o calendario gregoriano.
Como moitas outras tradicións, a festividade do nadal ten a súa orixe nunha festividade pagá, concretamente o solsticio de inverno que sucede cando se revirte a tendencia ao alongamento das noites e acurtamento das horas diúrnas.
Os romanos adoptaron a celebración na mesma data e o cristianismo asimilouna coma o día do nacemento de Cristo, mesturando ritos de carácter popular con outros novos, como pode ser no caso galego do Tizón de Nadal, a Árbore de Nadal, o Apalpador etc.
O nadal galego comparte rituais con outros puntos de Europa, aínda que conta con certas peculiaridades. O que si é global é a imposición cultural do Papa Noel americano (impulsada a partir de mediados do século XX) a costa da perda doutras personaxes propias de cada cultura, ao mesmo tempo que entrabamos nun ciclo de consumismo masivo.
O Estado Español ten unha gran riqueza cultural en canto a personaxes propios destas datas, que presentamos a continuación:
O Apalpador, Apalpa-Barrigas ou Pandigueiro é a figura mítica dun xigante carboeiro, ligado á tradición do Nadal do que existen testemuñas nas comarcas de Sarria, Quiroga, Lemos, Terra de Trives e os Ancares, aínda que se está a recuperar en toda Galiza.
Trátase dun vello xigante que vive nas devesas facendo carbón e labrando na madeira para facer enredos. Viste esfarrapado e cheo de remendos, usa boina e fuma en pipa.
O Apalpador baixa a noite do 24 ou 31 de decembro segundo a zona, para visitar a nenas e nenos, tocándolles no ventre para ver se comeron abondo durante o ano. Déixalles unha presada de castañas, eventualmente algún regalo e deséxalles que teñan un ano novo cheo de felicidade e fartura, murmurándolles “así esteas todo o ano“.
O Olentzero ou Olentzaro é unha personaxe da tradición do nadal vasco. Trátase dun carboeiro mitolóxico que trae os agasallos. Caracterizado coma un home de bo comer, vive nos bosques, lonxe das cidades. Alí emprega o seu tempo en crear carbón vexetal até que chega o inverno e baixa ás vilas desde as montañas.
O estudoso Claude Labat afima que “o Olentzero debe ser situado dentro das celebracións do solsticio de inverno“, simbolizando o vello que se queima para deixar paso ao novo
Unha etimoloxía probable do termo indica que é unha palabra composta de onen ‘bo’ e zaro ‘tempo’ que redundaría na celebración do solsticio de inverno e a chegada do ano novo. A súa primeira referencia atópase nos Foros de Navarra.
Publicidade
Publicidade
O Tió de Nadal é unha personaxe mitolóxica catalá moi arraigada en Catalunya. Esta tradición tamén se pode atopar en Occitania baixo o nome Cachafuòc ou Soc de Nadal, e en Aragón como Tronca de Nadal ou Toza. Estaría emparentado co tizón de Nadal galego, un tronco que se deixa queimar dende a Noiteboa até Aninovo para afastar os espíritos da casa.
O 8 de decembro comézase a dar de comer cada noite a un tronco e tápase cunha manta para que non pase frío.
O día de Nadal ou na véspera, ponse o Tió ao lume e fáiselle defecar a base de darlle golpes de bastón, acompañados das chamadas cancións do Tió.
O Tió nunca defeca obxectos grandes (estes xa os traen os Reis Magos) senón lambetadas, barquillos e turróns para os máis pequenos. Segundo a comarca, tamén defeca figos secos e cando deixa de defecar (porque xa non lle queda nada) bota un arenque salgado, un allo, unha cebola, ou ouriña no chan.
L’Anguleru (pescador de angulas) é unha personaxe de ficción da cultura popular asturiana que se encarga de traer agasallos aos nenos na Noiteboa.
Dacordo co imaxinario popular, l’Anguleru habita durante todo o ano no Mar dos Argazos, preto do triángulo das Bermudas, coidando anguías e angulas até que volve a Asturias na súa barca, denominada L’Angulina, a noite do 24 de decembro.
Esa noite, mentres os nenos celebran a Noiteboa, adícase a pescar angulas para vendelas logo na lonxa e así poder mercar agasallos. O Anguleru entra través do río Nalón.
En Écija manteñen unha figura similar ao Apalpador chamada Tientapanzas, que foi recuperada polos veciños da localidade e é paseada cada Nadal por esa vila andaluza.
Este popular personaxe percorre as rúas desta poboación sevillana na fin de semana entre o Nadal e a véspera do novo ano. Vai dar un gran paseo, que nos últimos anos inclúe Xigantes e Cabezudos, sendo unha antiga tradición que tamén se recuperou.
O Esteru é un leñador forte, cunha boina, unha pipa e barbas grandes, que sempre vai acompañado do seu machado, o seu bastón e o seu fiel axudante, El Burru. Vive nos bosques de Cantabria e adícase durante todo o ano a cortar leña, agás os días de Nadal, no que fabrica xoguetes que despois trasladará ás casas de Cantabria e parte de Asturies.
A historia sobre esta crenza foi recollida en lugares como Llanes, Cobijón e Ruiseñada. Neste último municipio, o Esteru goza de gran popularidade e aparece cada ano na súa cabalgata dos Reis, especialmente nos últimos anos do século XX e comezos do actual.
É polo tanto, xunto ás Anjanas, un dos símbolos máis representativos do Nadal en Cantabria.
Fontes: Wikipedia e O Portal das Palabras.
Até hai ben pouco o centro de Pontevedra contaba con 12.575,21 metros cadrados que estiveron pechados durante 750 anos á cidadanía. Este espazo do que falamos é o Convento de Santa Clara, recuperado a finais do ano 2021 polo Concello de Pontevedra por 3,2 millóns de euros. Esta operación foi unha das maiores en materia de recuperación de patrimonio das últimas décadas en Galiza.
Orgullo Galego presenta a campaña de divulgación do Reino de Galiza. Entre os meses de xullo e novembro desenvolveremos un ambicioso proxecto de difusión do Reino Medieval da Galiza na nosa páxina web e redes sociais. Conversas, vídeos, artigos, infografías… Non a perdas!!
Publicidade
Publicidade
A túa axuda mantén esta páxina, a actualizar as redes sociais, as canles audiovisuais e a crear contido de calidade. Ademais, podes acceder a contido exclusivo para orgullosas e orgullosos do noso!
