6 expresións galegas para non empregar castelanismos
En Orgullo Galego sempre dicimos que a fraseoloxía galega, entre outras moitas cousas, é ben rica e cómpre moito recoller a súa
Galiza e Arxentina, dous pobos unidos pola historia
Publicidade
Como indicamos no título do artigo, Galiza e Arxentina son dous pobos unidos pola historia. En concreto, pola emigración que levou a milleiros de galegas e galegos a buscar a vida neste país. Esta presenza masiva fixo que alí tiveran lugar algúns dos fitos máis importantes da nosa historia no século XX. Igual que en Cuba, onde ondeou a bandeira galega e estreouse o himno galego. Ademais, alí se atopa que posibelmente sexa o cemiterio de galegos máis grande do mundo, o popular Cemiterio de Colón.
Esta pequena reportaxe sobre a relación entre ambos países é unha das que máis ilusión nos fai realizar, xa que na Arxentina temos moitísimas seguidoras e seguidores de Orgullo Galego. De feito, é o segundo estado do mundo que máis xente achega ás nosas redes sociais, polo que o artigo tamén é unha homenaxe para ti, galega e galego, neta, neto, bisneto e en definitiva descendente que estás nese fermoso país austral mais que mantés vivos os vínculos coa nosa terra, cultura, lingua, historia e tradicións.
Neste artigo falamos de...
Emigración galega a Arxentina
A emigración galega a este país comezou cara mediados do século XIX e foi continua até as décadas dos 60 e 70 do século XX, con períodos álxidos na última década do século XIX, comezos do XX e nos anos 40 do pasado século. Segundo algunhas cifras, nese período máis dun millón de galegos e galegas embarcáronse rumo á Arxentina converténdose nunha das maiores diásporas de toda a humanidade. Moitos saíron do Porto de Vigo, lugar no que se acabou por instalar unha oficina consular da República da Arxentina.
A emigración concentrouse principalmente en Bos Aires, mais tamén houbo focos importantes noutros lugares como Santa Fe, Córdoba, Tucumán ou Catatamarca e os motivos principais foron a falta de oportunidades no país mais tamén o exilio político. Isto ultimo principalmente despois do golpe de estado franquista.
Segundo diversas fontes, na actualidade os galegos e descendentes de galegos constitúen algo máis do 14% do total da poboación da Arxentina e, no seu momento, representaron o 74% do total da emigración do Estado Español a este país. De feito, a cidade de Bos Aires foi durante moito tempo a cidade do mundo con máis galegos, máis incluso que Vigo ou a Coruña, de aí que reciba o nome da quinta provincia galega e que o conxunto da emigración procedente do Estado Español sempre fosen chamados como “gallegos”. Como curiosidade, o Censo Nacional de Arxentina do ano 1914 indicaba que na cidade de Bos Aires había uns 150.000 galegos, cando na altura A Coruña albergaba a 60.000 persoas.
Aínda tendo en conta todos estes datos o certo é que a presenza galega xa viña da época colonial (moi cativa en comparación) e un dos feitos máis coñecidos é o do nacemento do Tercio de Voluntarios de Galicia ou Batallón de Galicia, unidade de infantaría que naceu no ano 1806 para combater as invasións inglesas ao Vicerreinado do Río da Plata e que estaba conformada por galegos nacidos no noso país.
A organización social e cultural na diáspora arxentina
O certo é que a organización galega e a creación cultural da emigración foi unha das maiores expresións culturais dos últimos dous séculos xa que segundo diversas cifras, neste país existiron máis de 700 organizacións civís galegas, algunhas tan importantes como a Federación de Sociedades Galegas, Agrarias e Culturais ou o histórico Centro Gallego de Buenos Aires que nos seus mellores momentos contou con 120.000 socios e funcionou como unha entidade mutualista, isto é: un espazo para atender todo tipo de necesidades da cada vez máis ampla comunidade galega. Con servizos que ían desde hospital até colexio, lugar para celebrar romarías, recitais poéticos, aprender baile tradicional, etc. Un dos motivos era o choque cultural despois de abandonar o noso país para chegar a unha capital como Bos Aires, por iso as asociacións e colectivos de galegos foron fundamentais para a integración no país mais tamén para manter viva a chama da galeguidade.
Co triunfo franquista toda a produción cultural desapareceu no noso país froito da censura, da represión e do exilio, polo que a Arxentina converteuse nun faro de creación artística, de denuncia social e política. Aquí realizaron un enorme traballo persoeiros como Lorenzo Varela, Rafael Dieste, Castelao, Lois Tobío, Antón Moreda, Núñez Búa, Luis Seoane ou Blanco Amor, quen publicou A Esmorga no ano 1959, 11 anos anos antes que no na Galiza. De feito, o noso inmorrente Castelao estreou na Arxentina a súa obra “Os Vellos non deben namorarse”, presentou o libro Sempre en Galiza, pintou a mítica obra “A Derradeira lección do mestre” e proclamou o histórico discurso Alba de Gloria. Tamén tivo un papel fundamental no goberno de Galiza no exilio e na oposición antifranquista. De feito, aquí naceu oficialmente o Consello de Galiza. Aquí fora recibido coma un heroe uns anos antes no seu exilio definitivo por unha masa enorme de galegas e galegos o mesmo que sucedeu no día da súa morte. Non podemos esquecer a líderes políticos nacidos en Galiza mais que actuaron neste país como pode ser o anarco sindicalista Antonio Soto, líder das folgas rurais da Patagonia no ano 1921.
Con todo, ao falarmos dun faro de creación e difusión cultural non estamos a exaxerar, xa que na cidade de Bos Aires naceu a mítica canción da Rianxeira da que temos un artigo na nosa web, reeditouse a obra poética de Curros e Rosalía, creouse a compañía teatral Aires da Terra por parte de Manuel Varela Buxán e mantiveron en pé o xornal A Nosa Terra e a Revista Nós. Na actualidade no Centro Galego aínda contan con pinturas de Laxeiro, Maside, Colmeiro ou Castelao, cunha biblioteca con milleiros de libros como poden ser primeiras edicións do Sempre en Galiza de Castelao e O Pensamento e Sementeira de Vilar Ponte entre outros. Non podemos esquecer a Luis Seoane, fillo de emigrantes que naceu na Arxentina mais que volveu novo para Galiza, tendo que exiliarse novamente ao país suramericano, onde pintou grandes obras e fundou e dirixiu a revista cultural Galicia Emigrante, a emisión radiofónica que levaba o mesmo nome, a peza teatral A Soldadeira e creou as editoriais Nova e Citania. En colaboración con Isaac Díaz Pardo fixo parte da fundación da fábrica La Magdalena na Pampa, xermolo do Laboratorio de Formas de Galicia.
Mesmamente, a produción xornalística e de magazines foi moi grande con Lar, Adiante, Correo de Galicia, El Eco de Galicia, Almanaque ou o pioneiro El Gallego, que naceu no ano 1878.
Publicidade
Publicidade
Que queda de todo isto?
Desde os anos 60 a Arxentina deixou de recibir emigración galega e moitos optaron por regresar a Galiza. Ademais, co paso dos anos moitos galegos na Arxentina foron falecendo e na actualidade xa son máis os descendentes que naceron alá, polo que o vínculo co noso país xa non é tan activo como hai 60 e 100 anos e as asociacións e agrupacións perderon moita forza. Aínda que se ben é certo isto, tamén o é que unha parte da descendencia galega continúa moi interesada nas súas raices, algo que podemos ratificar en Orgullo Galego, realmente viven a galeguidade moi intensamente e merecen todo o recoñecemento do mundo. Por exemplo, neste país podes atopar en varios operadores de televisión a TVG América e a Radio Galega e agora coas redes sociais e internet atopamos moitos proxectos de colaboración entre ambos lados do atlántico.
Na actualidade na Arxentina hai moitas asociacións activas, monumentos a Castelao, panteóns de galegos coma o do cemiterio de Chacarita, contamos tamén co Museo da Emigración Galega na Arxentina no barrio de Santelmo de Bos Aires, restaurantes con comida tradicional galega, cruceiros ou mesmo colexios coma o Santiago Apóstol onde aínda podes aprender galego. Ademais unha cantidade enorme de patrimonio do que falamos neste artigo segue presente ao longo deste país, o cal xa abriu o debate sobre se debería vir a Galiza para algunha exposición permanente ou pola contra que fique na Arxentina nun museo especializado. Obras como “A derradeira lección do mestre” de Castelao deberían vir por exemplo para o Museo Provincial de Pontevedra, onde está concentrada parte da súa obra, ou polo contrario deberían ficar na Arxentina? O tempo dirá.
A nosa presenza tamén quedou no idioma e en Arxentina, segundo indican na Galipedia, é habitual atopar palabras galegas como chumbo, barullo, fariña, chantar, lurpiar, ruliña ou lambón.
En definitiva, somos conscientes de que estas liñas non son suficientes para recoller todo o fixemos os galegos no país arxentino polo que tamén nos comprometemos a ir ampliando este artigo e aproveitamos para animarvos a deixar nos comentarios as historias das vosas familias e mais tamén os proxectos de dinamización da cultura galega que coñezades.
Pode que che interese:
A Festa dos Maios
Na cultura galega, como en tantas outras, existen ritos e tradicións de exaltación de distintos ciclos do ano. Así, temos ritos coma os de defuntos, nadal e entroido ou o dos maios, unha exaltación do renacer da natureza.
Publicidade
Publicidade
30 comentarios en “Galiza e Arxentina, dous pobos unidos pola historia”
Mi madre, hermanos y abuelo llegaron desde Campo Lameiro, PONTEVEDRA, mucho lamento no conocer el pueblo donde nacieron. Pero me emociona la música gallega, cuando la escucho siento vibrar mi sangre.
Moitas grazas polo teu comentario, Beatriz. Moi fermoso Campo Lameiro <3
Hola mi nombre es Patricia, quería hablar contigo, tienes Facebook? El mío es Patricia Sánchez y en la foto de perfil estoy con mi esposo. Un saludo
Hay otra palabra del lunfardo argentino que vino del galego: “buraco”, que es el eufemismo de “agujero”
Non sabíamos que esa palabra galega existía alí. Moi interesante, Jorgue, Grazas!
Muy interesante,soy gallega y mi papafue vocal vitalicio de la casa de Galicia en la calle SanJose en Buenos Aires (capital)
Moitas grazas María Virginia polo teu comentario. Unha aperta!
Meu pai “me ha dejado” físicamente este año,siempre amó su tierra y lloraba cada vez que oía una gaita o veía algún show de la música regional.
Nunca olvidó A Fonsagrada en Lugo que tuve el privilegio de conocer con él y mi madre.Gracias por este artículo,realmente sigue siendo muy grande la comunidad de gallegos y sus descendientes,yo orgullosa de ser descendiente directa por meu pai Julio Rodríguez López.
♡
Gracias por el artículo.
Unha aperta para ti, Flor, e para todas esas persoas que sinten a Galicia desde o exterior. Un saúdo!!
Neus pais tamen foron da Fonsagrada de Fonfria e da Trousa. De que aldea era o teu pai?
San Pedro Do Río! igual que mi abuelo,mi abuela era de un pueblo de Asturias ♡
Moita xente da Fonsagrada!!! Os meus bisavós foron galegos de Aldomán y Cuiñas (A Fonsagrada) que emigraron a Arxentina a comenzos do século XX. Sangue galega temos nos nosos corpos e doenos un pouco non poder ter nacionalidade para nos e nosos fillos que queren vivir na terra dos seus antepasados, Unha aperta!
Moita sangue galega marchou. Ogallá poda volver algún día!
“Que queda de todo isto?”
amor infinito al pueblo gallego
Un saúdo, Juan!
Hola a todos !!!! Soy Hija de Gallegos y Española de Origen con Pasaporte Español- mi Padre de Ourense (Calvelo) y mi Madre de Lugo (Meiraos) ya fallecidos lo dos. Vivo en Córdoba , una Provincia de Argentina- Desde siempre admiré el Idioma Gallego y ahora me complace muchisimo poder leer en “Orgullo Galego ” todo cuanto publican. Lo leo con facilidad aun cuando no lo he estudiado , quizas esto facilitado porque hablo y leo el Idioma portugués – Muy interesante vuestra Nota sobre la Inmigración gallega y les agradezco todos los trabajos que publicais en el Face. Amo a España y amo a Galizia y os agradezco que ayudéis a mantener en nuestros corazones la llama viva del Amor a nuestras raíces
Moitas grazas, Estrella. Un saúdo para ti e grazas por lernos!!
Hasta las lágrimas, soy hijo de gallego nacido en argentina, que debido a la crisis económica de 2001 viví en Galicia unos 7 maravillosos años. Ahí comprendí a mis abuelos, en todo sentido, por cómo habían organizado su casa con huerta, algunas gallinas o cobertizo e infinidad de detalles que me llenaron el alma cuando comencé a recorrerla y conocer a chamada galeguidade. Ya estoy de regreso en Buenos Aires hace varios años pero no dejamos de vernos entre amigos gallegos que pudieron viajar hacia aquí y yo que, en la medida de lo posible vuelvo cada dos años. Ya no se de donde soy porque agora Galiza e miña tamen.
Un saúdo, Rodolfo. Ogallá terche de novo por aquí!
Sebastian nieto de santiago moreira, de Ponteceso y sobrino nieto del grupo de acordeones Hermanos Moreira, que supieron llevar alegría con su música en aquellos duros años a muchos inmigrantes aca en Argentina.
Saludos
Un saúdo Sebastian!
Hermanos Moreira, que grande! de niño mi papá me llevaba creo que era una peluquería en la calle México de Buenos Aires y había alguno de los famosos Hermanos Moreira y recuerdo mi padre comprar el disco.
Llevo 26 años viviendo y disfrutando de esta maravillosa Galicia sin olvidar, por supuesto, Argentina!
Un saludo Sebastián.
Hermoso artìculo.! Me llega al corazòn. Les cuento mi historia…Mis bisabuelos vinieron de Galicia. Él trabajó en la histórica Confitería del Molino, pastelería, bar y restaurante, ubicada frente al edificio del Congreso Nacional, en el barrio de Balvanera. Luego, en 1910, un loteo en la zona sur del gran Buenos Aires, lo trajo al lugar, donde terminó siendo el primer guardabarrera y referente de una estación que aún no existía. Su labor consistía en cada vez que se detenía un tren, acercar un banquito y ayudar a los pasajeros que subían o descendían del mismo.
José Rodriguez, asentó su casa frente a las vías. Una vía que mucho tiene que ver en mi historia. Mis familias se desarrollaron allí. Hablo en plural porque la paterna siguió la tradición y años mas tardes la materna se mudó a unos metros. Tuve dos abuelos ferroviarios.
Josefa, mi bisabuela, llegó después. Tenía veinte años cuando subió al buque Orellana en Vigo y arribó a Buenos Aires el 17 de noviembre de 1.897.
Imagino que la morriña fue la culpable de que no contara demasiado. Seguramente al hablar de su tierra, los recuerdos le anudaban la garganta y humedecían sus ojos.
Pero supimos de su casa de piedra, con los animales durmiendo abajo.
Mi padre nunca olvidó a su abuela. Hubo un vínculo especial y muy fuerte entre ellos. El pañuelo negro en la cabeza, las manos marcadas por el trabajo, su particular acento y el modo de decir lo acompañaron siempre.
En casa, conservamos y cuidamos como un bien preciado, una de las vasijas de barro que trajo en el viaje. Según cuentan, en su interior pudo traerse hasta plantines con raíces cubiertas con “su” tierra.
Y una vez, le obsequió como bienvenida, calas nacidas de un pequeño brote que había cruzado el océano, a una nueva vecina que comenzaba a tener un bello jardín.
Esa vecina, terminó siendo mi abuela. Su pequeña hija, la que fue testigo de la charla y la historia de las flores, varios años después se convirtió en mi madre.
Cuando mis padres tuvieron su casa propia, llevaron de ese jardín al suyo un par de plantas. Hoy después de tantos años, cada julio o agosto las hermosas flores blancas parecen figuras etéreas elevando su mirada al sol. Para mí son la manta que fue tejida entrelazando y uniendo mis raíces.
Y en la entrada a esa casa, que es la mía, sobre un antiguo mueble, descansa el jarrón de barro que se refleja en el espejo. A su lado, detrás de una biblioteca, por casualidad, hace un par de años encontré una agenda de mi padre. Nunca supe ni entendí como pudo quedar en ese rinconcito durante tanto tiempo sin ser vista. Al abrirla, descubrí su letra que ponía, Pontevedra, Mos, parroquia de Louredo, O Pantaño. Papá había rastreado y guardado el lugar de su querida abuela. Y desde alguna estrella, me enviaba una señal para que yo lo recordara.
En ese plano que habitan, no hay dudas de que abuela y nieto están juntos. Como tampoco hay dudas de que Galicia es mágica y que tal lo dijera Castelao su lengua es el genio inviolable de su pueblo y cultiva el amor, el dolor y la alegría de muchas generaciones.
Quero facer unha aclaración a foto do cruceiro de Rio Gallegos, esta situado na provincia de Santa Cruz, non na provincia da Tierra del Fuego. Tierra del Fuego ten outro cruceiro na súa capital, Ushuaia, é o cruceiro mais austral.
O cruceiro de Ushuaia ten a lenda:
“GALICIA BRILA NESTE FIN DA TERRA”. 1996
O cruceiro de Río Gallegos esta dedicado:
“A LA MEMORIA DE LOS PIONEROS GALLEGOS QUE POBLARON SANTA CRUZ”
“LEMBRANZA Y AMISTAD”. 19-XII-2001.
Boas, moi bo reportaxe.
Eu teño curmán Arxentina e o seu irmán,nado aquí en Ferrol ( emigraron sendo el neno de uns 3 anos) un dos desaparecidos da ditadura, de feito a súa nai, miña tía NISA LOPEZ , foi unha das fundadoras e loitadoras , Nais da Prazo de Maio, seguen presentes e loitando por todas e todos os que aínda no se sabe deles, por Xustiza.
Un dato creo que a ter moi en conta .
Saudos compañeiras/os
Buenos dias!
Me gustaria escribirles en gallego, pero aún no lo manejo bien y no me pareciera respetuoso hacerlo asi.
En Buenos Aires hay al menos 3 cruceiros: en el Parque Lezama (mi abuelo me llevó el dia que se inauguró en 1982), frente a la iglesia San Ignacio de Loyola (a metros de Plaza de Mayo) y en el colegio Santiago Apostol. Hay un busto a Castelao en el barrio de San Telmo, uno a Rosalía en el Rosedal de Palermo. Además Rosalía tiene su calle en el barrio de Floresta. Y en el pasaje Gallegos hay un recordatorio del Tercio de Gallegos que luchó contra los ingleses en 1806. Aún hoy a la mayoría de los españoles que vienen a la Argentina se les dice gallegos. Hay ademas infinidad de bares, restaurants y almacenes con referencias a Galicia (muchos inmigrantes trabajaron en esos rubros). Tambien quisiera mencionar el cruceiro que está en Chascomus (ciudad natal del ex presidente Raúl Alfonsin que era nieto de gallegos) producto del hermanamiento de esa ciudad con la de Lalin. Y podria seguir con una lista interminable.
Soy nieto de gallegos de Cecebre, Betanzos y Rianxo. Estoy orgulloso de mis raices y de la cultura gallega, ademas de ser seguidor de Orgullo Gallego.
Saludos!
Néstor Agilda Lopez
Ola! Os meus avós eran de Ourense e de Piñor. É un orgullo ser descendente de galegos. Grazas polo artigo
Grazas!
Mi padre Benigno Garcia Rivas emigro de Galicia a Rosario Santa Fe en 1952 y fue uno de los fundadores del centro gallego de Rosario institucion q aun funciona. Mi madre Manuela Alcalde Parcero tambien gallega se caso por poder y vino en 1955 . Mi casa era centro de acogida de muchos gallegos en Rosario
Un saúdo!!