Publicidade
A estrada que leva a Rodeiro desde Lalín discorre suave sobre o Val de Camba, que a primeira vista ofrece un espléndido pano ondulado de prados cortados por bosques ao redor de aldeas pequenas onde se imaxina xente feliz nesta utopía rural.
Axiña as granxas empezan a aparecer a ambos lados da vía. Vense máis granxas do que casas. Rodeiro converteuse nos últimos anos nun dos polos da gandería industrial do país. A paisaxe sófreo. Non son só as granxas. Os muíños na Serra do Faro xorden ao leste.
Abaixo queda a vila, desordenada, ocupada nun día a día do campo e das granxas que non deixa levantar a vista, e deitada sobre un fondo de fíos e pas cravadas sobre as costas dun monte inmenso como un dragón abatido. (No Larouco pasa o mesmo, e queren que pase tamén nos montes sagrados do Macizo).
O polígono industrial eólico, P.E. Chantada, na Serra do Faro, ten 35 aeroxeradores que debuxan unha liña no horizonte de sete quilómetros entre a Ermida e o monte Vilafrío. O P.E. Penas Grandes, ao sur, e o P.E. Monte Cabezas, ao norte, estenden a liña a doce quilómetros. Os tres parques erguéronse en 2005, cando segundo a Asociación Eólica de Galicia (a patronal do sector) comezaron as actividades 18 novas explotacións cunha potencia total de 445 MW, o máximo nun ano até o día de hoxe.
A continuación as cifras que non che contan do negocio eólico, experiencias actuais e as incipientes loitas veciñais que se están a organizar.
Neste artigo falamos de...
A patronal tiña contabilizados o ano pasado en Galiza 186 polígonos de produción eólica e case 4.000 MW instalados, o 15% da potencia no conxunto do Estado (nun territorio que alberga menos do 6% da poboación).
Mais, ninguén coñece as cifras do que nos vén enriba. Cada semana sae a exposición pública algún novo proxecto.
Á Rede Galega Stop Eólicos, organizada a toda présa, cústalle seguir o ritmo e mesmo aparecen plans que nin recollía o Rexistro Eólico de Galiza (oficial). Pasou cos casos do P.E. Val de Folgoso e máis do P.E. Monte dos Porcallos, que apareceron no BOE o 17 de marzo e dos que se falará, xusto un mes despois, na asemblea da tarde en Rodeiro e, contra a noitiña, na de San Pedro de Losón.
O Ministerio de Transición Ecológica tramita os deseños de máis de 50 MW e, a Xunta, o resto. Os informes de Val de Folgoso e Monte dos Porcallos son competencia do Estado. En cada caso, dez aeroxeradores modelo Vestas V-162 con torres de 125 metros e 162 metros de diámetro das pas; é dicir, 206 metros de altura máxima.
Os parques estarán conectados por liñas subterráneas de alta tensión de 31 quilómetros e, desde a subestación no Porcallos, sairá unha liña aérea de 18 quilómetros que levará a produción até a estación de Silleda (propiedade de REE, Rede Eléctrica Española). Estas instalacións envolverán Rodeiro polo oeste.
A vila ficará dentro dun circo de parques con ducias de muíños nun radio de apenas cinco quilómetros.
En Lalín, os parques proxectados sitúanse a dous quilómetros do leste da vila e a menos de un quilómetro dos núcleos de Casares, Palmaz, Reboredo e Alfonselle. As aldeas de Pardesoa e Os Porcallos quedan rodeadas pola poligonal. En Maceiras, onde viven 60 veciños, teñen un aeroxerador a 146 metros das casas.
As veciñas e veciños reaccionaron e nuns días constituíron unha plataforma para se defender. O segundo xoves de abril, Ramón Barreiro, un avogado do Sindicato Labrego Galego, deu unha charla nunha praza de Lalín. Nove días despois, a plataforma recolleu nunha mañá 300 sinaturas para as alegacións contra os proxectos.
Desde marzo as asembleas informativas empezan a sucederse por todo o país. Con todo, a Rede Galega é incipiente e ninguén ten aínda o mapa completo. A cifra dos proxectos eólicos medra a cada semana, e a dispersión de fontes e a evidente obstrución das Administracións no acceso á información impiden que a oposición aos eólicos no país calibre con precisión as dimensións do que vén.
A patronal constata que o 79% da produción se xera nas provincias da Coruña e Lugo, os territorios máis amplos, pero a ameaza sobre o sur e o leste de Pontevedra e o Macizo Central Ourensán é directa. Os maiores proxectos están aí
Galiza é un lugar de extracción, o sitio onde fican os impactos e marchan os cartos. O activismo contra os eólicos pon estes días o exemplo controvertido de Muras, o que non hai tanto tempo se presentaba como un maná, resulta que ten un envés moi revelador.
“En Muras o PIB está moi por riba, até catro veces, da media do país, mais a renda per cápita sitúase lixeiramente por baixo. Que quere dicir isto? Que o diñeiro vaise”, explica Jessica Rey nun café de Mesón do Vento, moi preto da gran estación de REE, o principal nó da infraestrutura de extracción no norte do país. Jessica leva anos loitando contra os muíños na comarca de Ordes, comarca rural como Muras que resistiu aos cantos de serea.
Esa mesma tarde o alcalde nacionalista de Muras, Manuel Requeijo, comparece nunha charla virtual que organiza o BNG para dar conta da experiencia. O alcalde lembra que cando o Bloque chegou á alcaldía en 2015 os muíños, máis de trescentos nun concello con menos de setecentos habitantes, xa estaban postos.
Agora estanse a defender contra novos proxectos eólicos porque Muras é un lugar de vento privilexiado. “O que fixemos foi distribuír entre a veciñanza por medio de axudas todo que recibiamos das empresas, uns 900.000 euros de impostos polos muíños. Son 500 euros o ano para os particulares e 1.500 para os negocios. Levamos cinco anos así e ninguén nos dixo nada”.
Manuel Requeijo tamén sinala que o fondo de impacto medioambiental (que paga a Xunta) vai decrecendo cada ano, que as comunidades de montes apenas reciben 1.200 euros por cada aeroxerador instalado, que os traballadores veñen de fóra e non fan vida no concello e que os alcaldes si gozan dalgunha capacidade para influír nos procesos. “Se lle vas aos veciños co discurso de que o que teñen son catro pedras que non valen nada e que hai que vender, pois… As empresas sempre buscan gobernos que lles faciliten as cousas”. En Muras a febre eólica deixou paso á dor de cabeza.
Na praza do aviador Gumersindo Areán, en Rodeiro, hai un letreiro dos fondos de compensación ambiental que dan conta do investimento na piscina. Fala Ramón Barreiro e di: “a situación é que están saíndo a exposición pública un montón de proxectos.
É unha auténtica avalancha. Estase a facer todo de costas aos concellos.
Veñen empresas de fóra e aprovéitanse de que a normativa que temos é de hai máis de vinte anos, con exixencias técnicas e distancias que non mudaron; mais os muíños xa pasan de douscentos metros de altura e aínda non se puxeron en ningún sitio de Galiza”.
Diante do palco da música están unhas corenta persoas, protexidas nas zonas de sombra. Algunhas viñeron desde Chantada.
Despois fala Ana Varela, avogada da asociación ecoloxista Petón do Lobo, unha referencia nesta batalla. Petón do Lobo elabora modelos de alegacións de cada polígono que sae a exposición pública.
Ana explica: “tedes que darvos conta de que aínda que polas vosas fincas non pasen liñas de evacuación ou non haxa ningún muíño, se estades dentro da poligonal do parque o á beira, que valor han ter as vosas fincas e as vosas casas? Quen vai comprar iso?”.
E insiste: “cada vez as poligonais son máis grandes porque as empresas traballan con miras a futuras ampliacións, e xa lles queda o solo cualificado como elas queren. O que están conseguindo é fragmentar as explotacións agrarias, que perdan base territorial e de valor dos terreos. Presentade alegacións, todos os da casa, teñen que saír máis de 600 de Rodeiro”.
Despois dunha hora de intervencións, o público distribúese en grupos por parroquias e proxectos que lles afectan. O que buscan é que en cada parroquia haxa algún representante. Ana e Ramón e activistas e sindicalistas seguen informando. A plataforma avanza.
“A clave para facer cousas é xuntarse, informarse, organizarse e traballar”, resume Ramón nun descanso antes de saír para San Pedro de Losón (Vila de Cruces), onde as sete e media teñen programada outra asemblea.
A baixada desde Nosa Señora do Corpiño até o centro social de San Pedro de Losón é rápida e vai desvelando a liña de muíños do Faro e máis abaixo a vía do AVE que conecta cidades sobre as casas da aldea. No aparcadoiro do centro social hai xente esperando polos activistas. Tamén vén Luis, veciño de Goiás, en Lalín, un dos promotores da plataforma que na capital do Deza lle fai fronte ás tarabelas desde principios de marzo.
“Demos unha rolda de prensa e sinalamos os erros no estudo de impacto ambiental e as afeccións a Goiás e Lalín. O parque dos Porcallos está a 2,6 quilómetros da fonte dos cabalos. É un parque urbano, e iso impórtalle a xente de Lalín, mais en Goiás a ameaza é unha liña de alta tensión a menos de dez metros das casas. No estudo da empresa di que en Goiás non vive xente. Pois somos dezaseis. E máis no verán”.
Luis conta que esta mañá recolleron 300 alegacións cunha mesa nas rúas de Lalín. O problema vén á hora de rexistralas, van unha a unha e por riba na vila están sen rexistro municipal.
O movemento veciñal empuxou os grupos políticos da corporación a tomar partido. Hai un acordo para oporse ao parque. Mesmo a Xunta reaccionou de súpeto e tamén anunciou alegacións.
Até Losón tamén veu o alcalde de Vila de Cruces, un independente que goberna en minoría e que o xoves seguinte sacaría adiante outro acordo unánime nun concello do país para opoñerse os eólicos, neste caso, aos parques de Cuncas (do que se fala na asemblea de Losón), Axóuxere e Rodeira. Vila de Cruces acordou tamén contratar expertos para redactar as alegacións municipais e tiña previsto formar tamén a súa propia plataforma.
En Losón o presidente da asociación de veciñas, malia as muletas, anima a asemblea. Fala Ana Varela e di: “no ano 2002 a Xunta declarou de ámbito supramunicipal o Plan Sectorial Eólico. Con isto todos os plans eólicos que se aproban prevalecen sobre os plans urbanísticos municipais. Desde aquela, o documento, que é de 1997, non se modificou máis nin nunca foi sometido a avaliación ambiental. Colócanse parques eólicos en calquera lugar. Os muíños son tan altos que non importa xa onde poñelos. No polígono de Cunca o recurso eólico nin sequera aparece xustificado. Nada se di da aptitude eólica do lugar”.
O problema, explica a avogada, é que os novos parques afectarán zonas de aptitude agraria, estarán próximos a granxas e núcleos de poboación. “Veñen fragmentar o territorio e tamén a paisaxe, porque o convenio europeo de 2009 di que a Xunta ten que determinar os criterios de calidade paisaxística en base aos desexos das persoas que habitan ese lugar”.
Remata a charla e unhas trinta persoas achéganse a asinar alegacións e, mentres esperan, consultan os mapas. Outra plataforma vai encamiñada.
A Plataforma Salvemos a Comarca de Ordes é a irmá maior dos colectivos veciñais contra a avalancha. Hai anos que esperaban isto. Coa ameaza de catorce proxectos na comarca dos que catro entraron xa en tramitación: os parques Abrente, Solpor, San Bartolomé e Meirama. E ademais, catro liñas de alta tensión na contorna da estación de Mesón do Vento.
Estamos nun punto crítico da invasión.
Neste anos Jessica Rey converteuse nunha cara coñecida do activismo e agora tece os fíos da rede galega. Sabe ao que enfrontan.
“No 2018 presentamos alegacións a tres proxectos porque comezamos a ver que se empezaban a situar preto das casas con aeroxeradores moi altos e ocupando extensións enormes. Presentamos unhas catrocentas sinaturas. Paralizáronse. Pero o ano seguinte apareceron unha morea de plans. Eran máis pequenos pero practicamente nas mesmas situacións. Era un caso de fragmentación para evitar a tramitación no Ministerio. Empezamos a ver que isto era unha carreira de fondo que exixiría organización e resposta colectiva”.
Naquelas loitas conseguiron algún golpe de efecto, como que os concellos de Ordes, Frades e Mesía se declarasen libres de eólicos.
“Foi un movemento reactivo. Como na parroquia de Buscás, onde as veciñas procuraron unha avogada e fixeron elas mesmas as alegacións. Precisabamos ser unha asociación para combater. E durante a pandemia vimos como todo se acelerou”.
Nese momento empezaron a tecer a rede e lanzaron un manifesto de alerta ambiental asinado por un cento de colectivos.
“É alucinante o ritmo de tramitación de parques. Non só na Xunta, tamén no Ministerio. Na nosa comarca están os de Tornado, Orzar e Pedrabante, que afectan Tordoia e Trazo e tocan Carballo. En total, 42 muíños. E isto é o que sabemos… porque non hai un sitio onde consultar, e por riba tes que estar atenta porque só aparecen durante os días de exposición. Non hai unha verdadeira intención de transparencia”.
Tampouco os concellos se preocupan de informar á veciñanza nin de facilitar o acceso nin, moito menos, de explicar cuestións técnicas nin legais. “O asunto ten a importancia suficiente para que se ocupasen de facer isto”, mais son as plataformas as que se encargan de estudar o proxecto, preparar as alegacións e facer, na zona afectada, as asembleas informativas.
“Explicámoslle cousas que nós tivemos que descubrir pola nosa conta e que ningunha Administración nos explicou. E esas cousas son os efectos que pode ter para as nosas vidas”.
O efecto máis inmediato é a conversión dunha comarca agrícola e gandeira nunha gran instalación industrial. “E o máis difícil é explicarlle a xente como unha enerxía limpa pode destruír un territorio”.
“A enerxía eólica é un invento xenial que permite converter o ar en electricidade, pero non podemos permitir que iso arrase con todo, que arrase coas nosas paisaxes, coas aldeas, coa economía… coa nosa maneira de vivir”.
Jessica centra a súa invectiva nos efectos económicos do modelo. “O ar sopra para todos e o que fan estas empresas é capitalizalo. A transición non vai de substituír o carbón pola eólica, vai de descentralizar a produción e camiñar cara o autoconsumo. Como desmontamos o que nos venden as eólicas? Primeiro, coa economía”.
E empeza: “hai estudos que demostran que as vivendas e terreos nun radio de 3 quilómetros de calquera polígono perden entre un 30 e un 50% de valor. Esa perda ninguén cha vai compensar. A riqueza tampouco fica aquí, xa vimos o que pasa en Muras que conta con 13 parques. Tampouco os eólicos crean postos de traballo, apenas son contratos na fase de construción que duran seis meses.
Resulta que na nosa comarca o sector terciario e o agrario son os que máis emprego achegan. Podemos dicir que calquera taller, panadería ou comercio local aportan empregos de maior calidade e estabilidade. Os eólicos non alimentan a economía local e nin sequera garanten que vaiamos ter un mellor servizo eléctrico.
Que lle pregunten a calquera veciña de Ordes, con Meirama aquí ao lado. Despois está a paisaxe, que é un recurso económico hoxe e tamén potencial; é dicir, se a perdemos, estamos a perder un recurso a futuro.”
Jessica pide unha visión de país mentres anima as loitas locais. “Non podemos centrar a cuestión en se este parque si e estoutro non, o problema é renovar o marco lexislativo e normativo da enerxía eólica en concreto e da produción de enerxía xeral”.
A asociación Tarabelas en Terra de Montes naceu hai unhas semanas. “En novembro houbo protestas dunha comunidade de montes polo proxecto As Penizas, entre Forcarei e Cerdedo. Despois soubemos do P.E. Campo das Rosas e buscando información demos co mapa da ameaza eólica. Foi como levantar a vista e ver todo o que nos vén enriba”, lembra Rocío García, veciña dunha aldea de Forcarei que vive e traballa en Compostela.
“Vou cada fin de semana. Temos unha forma de vida moi pegada o rural e o impacto de ver todo iso transformado é duro. Xa non son só os aeroxeradores, ves que quedan aldeas dentro das poligonais e que os concellos que saben de todo isto non informan… O peor é que por exemplo no caso do P.E. Tramontana non é unha zona de monte, son terras de prados ou en produción.”
Rocío é de Muras, que xunto a As Grañas, Filloi, Os Campos, Alende, Valiñaxemia, A Reigosa, Fontefría e outros núcleos máis pequenos, están dentro dese parque que ocupa 1.759 hectáreas e chantará 13 máquinas de 180 metros até a punta das pas a uns setecentos metros (segundo o documento presentado por Greenalia) dalgunhas casas. Muras fica no centro do parque, case á beira do Umia, cuxo curso tamén está afectado. Dentro do perímetro do parque hai varios cursos fluviais e mesmo no deseño da empresa certas infraestruturas atravesarán os ríos.
“O peor é que non é unha zona de monte, son terras de prados ou en produción e no norte toca as Brañas de Xestoso, unha área de protección de aves”, subliña Rocío. Esta é unha comarca na que hai plans de minaría e se compraron aldeas enteiras que a xente abandonou para a instalación dun encoro que nunca se chegou a facer. As aldeas seguen abandonadas.
Na Terras de Montes enfróntanse a dous parques autorizados e nove en tramitación. Estes son os de Outeiro Grande, Monte Festeiros, Pedra Longa, Cabanelas, As Penizas, Campo das Rosas, Touriñan-III, Portovidros, Marcofán e Tramontana.
Na comarca xa teñen polígonos na Serra do Candán e no Monte do Seixo, catro -instalados os primeiros entre 1999 e 2000- o que sumadas as novas solicitudes deixaría a Terra de Montes inzada de muíños (tarabelas, que lles din) cun total de vinte parques. Alí viven unhas cinco mil persoas.
En Cerdedo-Cotobade o concello anunciou que crearán unha comisión de seguimento dos parques e o resto de corporacións da zona empeza a moverse.
As loitas empuxan.
Publicidade
Publicidade
Luísa Villalta eríxese como unha destacada representante da cultura galega contemporánea, da Galiza contemporánea, tanto no musical come no literario que sempre compaxinou cun grande activismo cultural.
Falamos con Anxo, impulsor de Medra: Medra é unha ferramenta de formación e acompañamento para persoas que queren lanzar ou mellorar a presenza do seu negocio en Internet. A primeira academia online en galego onde aprender sobre páxinas web, redes sociais, publicidade en liña, deseño, buscadores, estratexia…
Publicidade
Publicidade
A túa axuda mantén esta páxina, a actualizar as redes sociais, as canles audiovisuais e a crear contido de calidade. Ademais, podes acceder a contido exclusivo para orgullosas e orgullosos do noso!
